نماز یعنى اینکه بنده در برابر خداوند بایستد و اظهار بندگى کند و دست نیاز به سوى او داشته باشد. کسى که به نماز مى ایستد باید محضر خدا را درک کند و بداند در برابر چه مقامى ایستاده است و در نتیجه، وظیفه بندگى را با نهایت خضوع و خشوع به جاى آورد.
وقتى ما به نماز مى ایستیم، کمتر به نماز توجه داریم و توجهمان به سایر مسائل معطوف مى گردد، گاهى مسائلى که مربوط به ده ها سال قبل است، به خاطرمان مى آید. تازه وقتى مى خواهیم سلام بدهیم متوجه مى شویم که نماز مى خواندیم! چقدر زشت و ناپسند است که ما در مقابل خدا بایستیم و توجه نداشته باشیم در برابر چه کسى ایستاده ایم و چه مى گوییم! خداوند این حالت را از علایم منافقان به شمار آورده است:
«وَ لایَأْتُونَ الصَّلوةَ اِلاّ وَ هُمْ کُسالى...»(1)
1ـ توبه/54.
و نیز در روایتى وارد شده است، کسى که نماز مى خواند، ولى دل به نماز نمى سپرد، آیا نمى ترسد که او را به صورت الاغ مسخ کنم. آن قدر بى توجهى در نماز زشت و ناشایست است که کسى که بدان مبتلا گردد، مستحق این است که به صورت الاغى مسخ شود؛ در واقع او انسان نیست. چطور ممکن است انسان در برابر بزرگى بایستد و هیچ توجهى به او نداشته و دلش جاى دیگر باشد، چه رسد به اینکه در برابر خداى جهان بایستد ـ خدایى که همه هستى، همه خوبى ها و همه نعمت ها از اوست ـ و به اندازه توجه به یک انسان معمولى نیز به او اعتنا و توجه نکند!
آیا وقتى انسان در برابر دیگرى ایستاده و با او سخن مى گوید، رویش را از او بر مى گرداند؟ و اگر چنین کند عقلا نمى گویند او دیوانه است؟ البته خداى متعال جسم نیست که صورت ما به طرف او متمایل گردد، بلکه ارتباط و مواجهه با خدا توسط دل انجام مى گیرد، چرا که او بر هر چیزى احاطه دارد و تنها با دل مى توان با او روبرو شد، حال اگر دل را از او منصرف سازیم و به نماز توجه نداشته باشیم، روى از خدا برگردانده ایم.
آیا کسى که خداوند، از روى لطف، بدو اجازه داده در حضور او بایستد و با او سخن گوید و به درد دل و مناجات بپردازد ـ به جاى غنیمت شمردن این فرصت و شکر بر این نعمت بزرگ ـ جا دارد از او غافل گردد؟ شخصیتهاى بزرگ به راحتى به انسان بار نمى دهند و اجازه نمى دهند هرکسى به خدمت آنها برسد، امّا خداوند متعال به جهت محبّت بى حدّش، در خانه اش را به سوى همه انسانها باز گذاشته و به آنها اجازه داده روى به سوى او داشته باشند. حال باید فرصت را غنیمت بشماریم و با تمام وجود روى به سوى او داشته باشیم و تنها توجهمان به سوى او باشد.
اگر کسى به خدا اعتقاد نداشت و معتقد نبود که در محضر خداست طبیعى
است که به او اعتنایى ندارد، ولى کسى که به خدا اعتقاد دارد و مى داند در برابر خدا ایستاده، بى اعتنایى او زشت و ناشایست است، لذا در روایت تعبیر «عجبت»(1) به کار رفته است: خداوند مى فرماید من تعجب مى کنم از اینکه بنده ام در برابر من مى ایستد؛ ولى نشاط و توجه ندارد.
